Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы

18.11.2024

Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл туралы

Қазақстанда сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес тарихын екі кезеңге бөліп қарастыруға болады.

Бірінші кезең - «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының 1998 жылғы 2 шілдедегі №267-І Заңы қолданыста болған 1998 жылдан 2015 жылға дейінгі кезең. Бұл кезеңді мемлекеттік қызметтерді алу кезінде күнделікті сыбайлас жемқорлыққа ықпал ететін жағдайларды жою үшін күрес жүргізілген уақыт ретінде сипаттауға болады.

Қазақстандықтар білім беру және медициналық мекемелерде, соның ішінде құқық қорғау органдарында анықтама алу және мемлекеттік қызметтерді алуды жеделдету барысында сыбайлас жемқорлық фактілеріне жиі тап болды. Қазіргі уақытта «Электрондық үкімет» арқылы онлайн форматта мемлекеттік қызметтерді, мысалы, мекенжай анықтамасын, жеке куәлікті немесе төлқұжатты және тағы басқаларды алуға болады. Бүгінгі таңда мемлекеттік қызметтердің 80 пайыздан астамы egov.kz порталы мен Халыққа қызмет көрсету орталықтары арқылы көрсетіледі.

Екінші кезең 2015 жылдан бастап бүгінгі күнге дейін қолданыста бар жаңа заң - «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрес туралы» Қазақстан Республикасының 2015 жылғы 18 қарашадағы №410-V Заңы қабылданған кезеңді қамтиды. Бұл құжат Қазақстандағы сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің принциптері мен әдістерін қайта қарастырады.

Жаңа заң өте маңызды трансформацияны қамтиды - репрессиялық әдістер мен жазалау шараларынан сыбайлас жемқорлықтың жағдайлары мен себептерін жоюға кезең-кезеңімен көшу деп ұққан жөн. Бұл бизнестегі сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимылдың бастауы болды. Лауазымды тұлғалардың мемлекеттік сатып алуға қатысу кезінде пара алу, пара беру, «қайтарып алу» фактілері ерекше бақылауға алынды. Ақша айналымы миллиардтаған АҚШ долларымен есептелген келісім-шарттарды жасау кезеңінде квазимемлекеттік сектор да назар аударды.

Сондай-ақ, осы кезеңнің өте маңызды сәті «Сыбайлас жемқорлыққа қарсы іс-қимыл агенттігі» сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызметінің мамандандырылған уәкілетті органы - Антикордың құрылуы болды. Бұған дейін өз құзыреті шегінде сыбайлас жемқорлық құқық бұзушылықтарды анықтау, жолын кесу және алдын алуды ұлттық қауіпсіздік органдары, ішкі істер органдары, прокуратура, мемлекеттік кірістер, Ұлттық қауіпсіздік комитетінің шекара қызметі жүзеге асырды.

Жаңа Заңның күшіне енуімен сыбайлас жемқорлыққа қарсы қызмет сыбайлас жемқорлыққа қарсы күрестің негізгі субъектісіне айналды. Бүгінгі күні пара алу фактілерімен тікелей Антикор айналысады. Агенттік өз кезегінде Қазақстан Республикасының Президентіне тікелей бағынады және есеп береді. Агенттіктің бөлімшелері Қазақстанның облыс орталықтарында да өкілдік етеді.

Қарағанды облысының мамандандырылған ауданаралық экономикалық соты әкімшісінің басшысы Г.А. Аменова