(БҰРЫНҒЫ РЕДАКЦИЯ)

Атом энергиясын пайдалану туралы 1997 жылғы 14 сәуiрдегі N 93-1

Қазақстан Республикасының Заңы

Осы редакция 2004 ж. 20 желтоқсандағы енгізілген өзгерістеріне дейін қолданылды

Осы Заң атом энергиясын пайдалану саласындағы қоғамдық қатынастарды реттеудiң құқықтық негiзi мен принциптерiн белгiлейдi және адамдардың денсаулығы мен өмiрiн сақтауға, қоршаған ортаны қорғауға ядролық қаруды тараптау режимiн, атом энергиясын пайдалану кезiнде ядролық және радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге бағытталған.

1-тарау. Жалпы ережелер

1-бап. Негiзгi ұғымдар

Осы Заңда мынадай негiзгi ұғымдар пайдаланылады:

мемлекеттiк реттеу - ядролық және радиациялық қауiпсiздiк жөнiндегi нормалар мен ережелердi әзiрлеу, бекiту және күшiне енгiзу, атом энергиясын пайдалануға байланысты қызмет түрлерiн лицензиялау, қадағалауды жүзеге асыру жөнiндегi өкiлеттi мемлекеттiк органдардың қызметi;

көму - ядролық және радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ететiн жағдайда радиоактивтi қалдықтардың оларды қайта алу ниетiнсiз орналастырылуы;

иондандырушы сәуле көздерi - иондандырушы сәуле шығаратын немесе шығаруға қабiлеттi радиоактивтi заттар, қондырғылар (ядролық қондырғыларға жатпайды), аппараттар мен объектiлер;

бақылау - нормалар, ережелер мен нұсқаулықтар талаптарының орындалуын тексеру жөнiндегi өкiлеттi мемлекеттiк органдар мен пайдаланушы ұйымның үнемi жүзеге асыратын iс-әрекетi;

қадағалау - атом энергиясын пайдалану процесiн реттеу мақсатында өкiлеттi мемлекеттiк органның өз құзыретi шегiнде Қазақстан Республикасының нормативтiк құқықтық актiлерiнiң, лицензиялар мен халықаралық шарттар ережелерiнiң орындалуын тексеру жөнiндегi iс-әрекетi;

орналастыру пункттерi - радиоактивтi заттарды сақтауға немесе радиоактивтi қалдықтарды көмуге арналған арнаулы тұрақты объектiлер мен құрылыстар;

радиациялық қауiпсiздiк - қызметкерлерге, халыққа және қоршаған ортаға радиациялық әсерi белгiлеген нормаларға сәйкес шектейтiн шаралар кешенiмен қамтамасыз етiлген радиациялық жағдайдың жай-күйi;

радиоактивтi заттар - құрамында ядросы өздiгiнен ыдырауға қабiлеттi химиялық элементтер бар материалдар;

радиоактивтi қалдықтар - мөлшерi мен құрамы нормативтiк құқықтық актiлермен реттелген мәннен асып түсетiн радиоактивтi заттардан тұратын, шаруашылық қызмет нәтижесiнде пайда болған және одан әрi пайдалануға жатпайтын кез келген агрегаттық күйдегi материалдар мен заттар;

арнаулы ядролық емес материалдар - ядролық экспортты реттеудiң халықаралық-құқықтық режимiне байланысты, заңнан туындайтын нақ сондай актiлермен айқындалатын материалдар;

атом энергиясын пайдалану саласындағы тауарлар мен қызметтер ядролық материалдарды өндiру үшiн пайдаланылатын ядролық қондырғылар, жабдықтар, технологиялар, радиоактивтi заттар, арнаулы ядролық емес материалдар, иондандырушы сәуле көздерi, сондай-ақ соларға байланысты қызметтер;

алу деңгейi - белсендiлiк бөлiнiстерiнен көрiнген шамалар кешенi, бұл белсендiлiк жағдайында немесе одан төмен болғанда иондандырушы сәуле көздерi қолданылып жүрген нормаларға сәйкес бақылаудан шығып кетуi мүмкiн;

ядролық материалдар мен ядролық қондырғыларды физикалық жағынан қорғау - адамдардың ядролық материалдар мен қондырғыларға рұқсатсыз қол жеткiзуiне жол бермеуге бағытталған ұйымдық және техникалық шаралардың бiртұтас жүйесi;

сақтау - радиоактивтi заттар мен радиоактивтi қалдықтарды пайдалану, қайта өңдеу немесе көму үшiн қайтарып алу мүмкiндiгiн көздей отырып, оларды арнайы дайындалған жерлерге (соның iшiнде арнаулы контейнерлерге) уақытша орналастыру;

пайдаланушы ұйым - атом энергиясын пайдалану жөнiндегi қызметтi жүзеге асыруға өкiлеттi мемлекеттiк органның лицензиясы бар ұйым;

ядролық қауiпсiздiк - ядролық авариялардың мүмкiн еместiгiн белгiлi бiр ықтималдықпен қамтамасыз ететiн ядролық объектiнiң өзiне тән ерекшелiгi;

ядролық материалдар - бөлiнетiн (ыдырайтын) ядролық заттардан тұратын немесе оларды жаңғырта алатын материалдар;

ядролық қондырғылар - ядролық реакторлар, оның iшiнде атом станцияларының, ғарыш және ұшу аппараттарының, көлiк құралдарының реакторлары, өнеркәсiптiк, эксперименттiк зерттеу реакторлары, ядролық стендiлер, ядролық материалдарды өндiруге, пайдалануға, қайта өңдеуге, тасымалдауға және орналастыруға арналған басқа да кез келген құрылыстар, кешендер, қондырғылар, жабдықтар мен техникалық құралдар.

2-бап. Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану саласындағы заңдары

Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану саласындағы заңдары Қазақстан Республикасының Конституциясына негiзделедi, осы Заңнан, Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану мәселелерiн, реттейтiн өзге де заңдық және нормативтiк құқықтық актiлерiнен тұрады.

3-бап. Атом энергиясын пайдалану саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi принциптерi

1. Атом энергиясын пайдалану саласындағы мемлекеттiк саясаттың негiзгi принциптерi:

атом энергиясын пайдалану кезiнде ядролық және радиациялық қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;

халыққа және қоршаған ортаға атом энергиясы объектiлерiнiң әсерi туралы ақпараттың алуға оңайлығы, объективтiлiгi және уақтылылығы;

Қазақстан Республикасы аумағына басқа мемлекеттердiң радиоактивтi қалдықтарын көмуге тыйым салу;

атом энергиясын пайдалану кезiнде ядролық және радиациялық қауiпсiздiктi мемлекеттiк бақылау мен қадағалауды қамтамасыз ету;

атом энергиясын пайдаланатын объектiлер қызметкерлерiнiң, сондай-ақ олар орналасқан аудандарда тұрып, еңбек қызметiн жүзеге асыратын халықтың әлеуметтiк қорғалуын қамтамасыз ету;

радиациялық әсермен келтiрiлген зиянды өтеу;

Қазақстан Республикасының атом энергиясын пайдалану саласындағы мемлекеттiк саясатын, заңдар мен өзге де нормативтiк құқықтық актiлердiң жобаларын талқылауға азаматтардың, қоғамдық бiрлестiктер мен өзге де заңды тұлғалардың қатысуы болып табылады.

2. Қазақстан Республикасы аумағында заңды және жеке тұлғалардың атом қаруын әзiрлеу, жасау, өндiру, сынау, сақтау және тарату мақсатында атом энергиясын пайдалану жөнiндегi кез келген қызметiне үзiлдi-кесiлдi тыйым салынады.

4-бап. Атом энергиясын пайдалану саласындағы объектiлер мен субъектiлер

Атом энергиясын пайдаланатын объектiлер:

ядролық қондырғылар;

орналастыру пункттерi;

алу деңгейiнен жоғары иондандырушы сәуле көздерi;

медициналық, оқу, зерттеу, коммерциялық, ауыл шаруашылық және өнеркәсiптiк, оның iшiнде кен қазушы, қайта өңдеушi, сондай-ақ басқа да ұйымдарды қоса алғанда, иондандырушы сәуле көздерiн пайдаланатын ұйымдар болып табылады.

Атом энергиясын пайдалану саласындағы субъектiлер:

жеке тұлғалар;

өкiлеттi мемлекеттiк реттеу, қадағалау және басқару органдары;

атом энергиясын пайдалану жөнiндегi қызметпен айналысатын ұйымдар болып табылады.

5-бап. Атом энергиясын пайдалану саласындағы қызметтiң негiзгi түрлерi

1. Атом энергиясын пайдалануға байланысты қызметке мыналар жатады:

атом энергиясын пайдаланатын объектiлердi орналастыру, жобалау, салу, пайдалануға беру, пайдалану, тоқтатып қою және пайдаланудан шығару;

атом энергиясын пайдалануға байланысты жұмыс атқару мен қызмет көрсету;

ядролық материалдарды, иондандырушы сәуле көздерi мен радиоактивтi заттарды қолдану, құрамында осы материалдар мен заттар бар пайдалы қазбаларды барлау және оларды өндiру, сондай-ақ ядролық материалдарды, радиоактивтi заттар мен радиоактивтi қалдықтарды өндiру пайдалану, қайта өңдеу, тасымалдау және орналастыру;

ядролық қондырғыларды, иондандырушы сәуле көздерiн, ядролық материалдар мен ядролық заттарды пайдалана отырып ғылыми зерттеулердi жүзеге асыру;

атом энергиясын пайдалануды басқару;

ядролық жарылыстар өткiзiлетiн жерлердегi қызметтiң барлық түрлерi;

атом энергиясын пайдалану кезiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз ету;

ядролық қондырғылар мен ядролық материалдарды физикалық жағынан қорғау;

ядролық материалдарды, иондандырушы сәуле көздерiн, радиоактивтi заттар мен радиоактивтi қалдықтарды есепке алу және бақылау;

ядролық материалдардың, технологиялар мен жабдықтардың, арнаулы ядролық емес материалдардың, қос мақсаттағы материалдардың, технологиялар мен жабдықтардың иондандырушы сәуле көздерiнiң, радиоактивтi заттардың экспорты мен импорты;

Қазақстан Республикасының аумағындағы радиациялық жағдайды бақылау;

ядролық материалдар мен радиоактивтi заттарды Қазақстан Республикасының аумағы арқылы транзиттi тасымалдау;

мамандар мен қызметкерлердi даярлау және аттестациялау.

2. Атом энергиясын пайдалануға байланысты қызметтiң барлық түрлерi мемлекет тарапынан үнемi бақылау арқылы жүзеге асырылады.

6-бап. Атом энергиясын пайдалану объектiлерiне меншiк

Меншiктiң кез келген нысанындағы заңды тұлғалар ғана атом энергиясын пайдалану объектiлерiнiң иелерi бола алады.

2-тарау. Қазақстан Республикасының атом энергиясын

пайдалану саласындағы мемлекеттiк органдары

7-бап. Атом энергиясын пайдалану саласындағы мемлекеттiк органдар

Қазақстан Республикасының Үкiметi:

атом энергиясын қауiпсiз пайдалануды мемлекеттiк тұрғыдан реттеу, атом энергиясын пайдаланатын, қызметкерлер мен халыққа радиациялық әсерi бар қызмет түрлерiн қадағалау және лицензиялау, қоршаған табиғи ортаны қорғау саласында мемлекеттiк экологиялық сараптама;

атом энергетикасы мен өнеркәсiптi басқару және дамыту саласындағы орталық және басқа да өкiлеттi мемлекеттiк органдарды белгiлейдi.

Өкiлеттi органдар арасындағы қызметтi межелеудi және өзара iс-әрекет тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

8-бап. Атом энергиясын пайдалану саласындағы өкiлеттi мемлекеттiк органдардың құқықтары

Атом энергиясын пайдалану саласындағы өкiлеттi мемлекеттiк органдардың (бұдан әрi - өкiлеттi мемлекеттiк органдар) өз құзыретi шегiнде:

Үкiметке атом энергиясын пайдалану мәселелерi бойынша Қазақстан Республикасының заң актiлерiн әзiрлеу және өзгерту жөнiндегi ұсыныстар енгiзуге;

заңдардың негiзiнде және оларды орындау үшiн атом энергиясын пайдалануға байланысты қызметтi реттейтiн нормалар мен ережелердi әзiрлеуге, белгiлеуге және қолдануға;

атом энергиясын пайдалануға байланысты қызмет түрлерiн лицензиялауды және лицензиялардың қолданылу ережелерiнiң заңдарға сәйкес орындалуын тексерудi жүзеге асыруға;

атом энергиясын пайдалану саласындағы нормалар мен ережелердiң сақталуын қадағалауды жүзеге асыруға;

өз өкiлеттiгiн атқаруға байланысты инспекциялар жүргiзуге;

Қазақстан Республикасы аумағындағы радиациялық жағдайға мемлекеттiк бақылауды жүзеге асыруға;

ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiн мемлекеттiк есепке алу мен бақылауды жүзеге асыруға;

кәсiпорындардан, ұйымдардан және азаматтардан өздерiне жүктелген мiндеттердi шешу үшiн қажеттi мәлiметтер мен құжаттарды қандай да болсын шектеулерсiз сұрауға және алуға;

осы Заңды, Қазақстан Республикасының басқа да заң актiлерi мен нормативтiк құқықтық актiлерiн бұзу фактiлерi бойынша жауапқа тарту туралы мәселелердi шешу үшiн құқық қорғау органдарына материалдар беруге;

атом энергиясын пайдалану кезiндегi қауiпсiздiк мәселелерi бойынша және ядролық қаруды таратпау мен ядролық материалдарды бақылау проблемалары бойынша басқа мемлекеттердiң өкiлеттi органдарымен және халықаралық ұйымдармен ынтымақтастықты жүзеге асыруға құқығы бар.

9-бап. Өкiлеттi мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдарының құқықтары

Өкiлеттi мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдары (басшылары, басшыларының орынбасарлары) тiкелей өз мiндеттерiн атқару кезiнде:

белгiленген тәртiп бойынша атом энергиясын пайдалану объектiлерiне кедергiсiз кiрiп, олардың қызметiн сипаттайтын құжаттарды алуға;

халықтың немесе қоршаған ортаның қауiпсiздiгiне қатер төндiрген жағдайда заңды тұлғалардың атом энергиясын пайдалануға байланысты қызметiн тоқтата тұруға немесе тоқтату туралы мәселе қоюға құқылы.

10-бап. Өкiлеттi мемлекеттiк органдардың тәуелсiздiгi

Өкiлеттi мемлекеттiк органдар атом энергиясын дамыту мен пайдалануға байланысты қызмет атқаратын өзге де атқарушы органдарға, ұйымдарға әкiмшiлiк және қаржы жағынан тәуелсiз.

Өкiлеттi мемлекеттiк органдардың лауазымды адамдардың қызметiне олардың қызметтiк мiндеттерiн атқаруы кезiнде кедергi жасауға жол берiлмейдi.

3-тарау. Атом энергиясын пайдалану пайдалануға

байланысты қызметтiң мiндеттi шарттары

11-бап. Атом энергиясын пайдалануға байланысты қызметтi лицензиялау

Атом энергиясын пайдалануға байланысты қызмет Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен мiндеттi түрде лицензиялануға тиiс.

12-бап. Ядролық және радиациялық қауiпсiздiк

1. Атом энергиясын пайдалануға байланысты кез келген қызмет халықтың денсаулығын сақтау мен қоршаған ортаны қорғау, жеке және заңды тұлғалар мүлiктерiнiң иондандырушы сәуленiң зиянды әсерiнен қорғалуы қамтамасыз етiлген жағдайда жүзеге асырылады.

2. Ядролық және радиациялық қауiпсiздiктi пайдаланушы ұйым белгiленген нормалармен ережелерге сәйкес қамтамасыз етедi.

13-бап. Радиоактивтi қалдықтармен айналысу

1. Қазақстан Республикасының аумағында жасалатын радиоактивтi қалдықтардың бәрi олар потенциалды қауiп туғызуы мүмкiн уақыт iшiндегi бүкiл кезеңде халық пен қоршаған ортаны радиациялық қорғауды қамтамасыз ететiндей түрде көмiлуге тиiс.

2. Радиоактивтi қалдықтарды орналастыру радиоактивтi қалдықтардың пайда болуына алып келетiн кез келген қызмет түрiнiң мiндеттi кезеңi ретiнде жобалық және техникалық құжаттамамен көзделуге тиiс. Радиоактивтi қалдықтарды жинау мен көмудi ұйымдастыру тәртiбiн, сондай-ақ осы қызметтi жүзеге асыратын органдар мен ұйымдарды Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес Үкiмет айқындайды.

14-бап. Ядролық материалдар мен ядролық қондырғыларды физикалық жағынан қорғау

1. Ядролық материалдар мен ядролық қондырғыларды физикалық жағынан қорғау ядролық материалдармен операциялар жүргiзiлетiн объектiлердiң құрылысын салудың, пайдаланудың және пайдаланудан шығарудың барлық кезеңдерiнде, сондай-ақ сол материалдарды тасымалдау кезiнде жүзеге асырылады.

2. Егер физикалық жағынан қорғау талаптарын орындауды қамтамасыз ететiн шаралар қолданылмаса, ядролық қондырғылардың пайдаланылуына және кез келген дайындау, пайдалану, қайта өңдеу немесе сақтау сатысындағы ядролық материалдарға байланысты кез келген жұмыстың жүргiзiлуiне тыйым салынады.

3. Ядролық материалдар мен ядролық қондырғыларды физикалық жағынан қорғауды пайдаланушы ұйымдар қамтамасыз етедi. Ядролық қондырғылар мен ядролық материалдардың физикалық жағынан қорғалуын қамтамасыз етудi қадағалауды өкiлеттi мемлекеттiк органдар жүзеге асырады.

15-бап. Ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiн есепке алу және бақылау

1. Ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерi мемлекеттiк есепке алынып, бақылануға тиiс. Осы мақсат үшiн өкiлеттi мемлекеттiк органдар ядролық материалдарды және иондандырушы сәуле көздерiн есепке алу мен бақылаудың мемлекеттiк жүйелерiн құрады.

2. Ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiн есепке алу мен бақылаудың мемлекеттiк жүйелерi ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiнiң қолда бар мөлшерiн, олардың орналасқан жерлерiн анықтауды, жоғалуына, рұқсатсыз пайдаланылуына және ұрлануына жол бермеудi, Қазақстан Республикасының өкiлеттi мемлекеттiк органдарына, ал халықаралық шарттарда көзделген жағдайларда халықаралық ұйымдар мен басқа да мемлекеттерге ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiнiң болуы мен орын ауыстыруы туралы жедел ақпарат, сондай-ақ көздердiң есептен шығарылуы мен көмiлуi туралы, көздер мен ядролық материалдардың экспорты және импорты туралы мәлiметтер берiп отыруды қамтамасыз етедi.

3. Ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерi пайдаланылатын қызметтi жүзеге асыратын пайдаланушы ұйым олардың есепке алынуын және өкiлеттi мемлекеттiк органдарға айқын деректер берiлуiн қамтамасыз етедi.

4. Ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiн есепке алу мен бақылаудың мемлекеттiк жүйесiн ұйымдастыру тәртiбiн Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлейдi.

16-бап. Ядролық қондырғылар мен орналастыру пункттерi алаңдарын таңдау және оларды салу кезiнде қауiпсiздiкке қойылатын негiзгi талаптар

Ядролық қондырғылар мен орналастыру пункттерi алаңдарын таңдау және оларды салу атом энергиясын пайдалану саласындағы және қоршаған ортаны қорғау саласындағы нормалар мен ережелер негiзiнде жүзеге асырылуы тиiс.

Ядролық қондырғы мен орналастыру пунктiн салу туралы шешiмдi Қазақстан Республикасының Үкiметi:

елдiң және оның жекелеген аймақтарының шаруашылық мiндеттерiн шешу үшiн оларға деген қажеттiлiктердi;

аталған объектiлердi орналастыру үшiн атом энергиясын пайдалану саласындағы нормалар мен ережелерге сай келетiн қажеттi жағдайлардың болуын;

таяу орналасқан азаматтық және әскери объектiлер тарапынан аталған объектiлер қауiпсiздiгiне қатер төнбеуiн;

аталған объектiлердi орналастырудың аймақтың өнеркәсiптiк, ауыл шаруашылық, әлеуметтiк және мәдени-тұрмыстық дамуы үшiн ықтимал әлеуметтiк және экономикалық зардаптарын ескере отырып қабылдайды.

Аталған объектiлердiң жобалық құжаттары мiндеттi түрде экологиялық, санитарлық және техникалық сараптамадан өтедi.

17-бап. Ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiн тасымалдау жөнiндегi талаптар

1. Ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiн тасымалдау Қазақстан Республикасының заңдарына және Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық келiсiмдерге сәйкес жүзеге асырылады.

2. Ядролық материалдар мен иондандырушы сәуле көздерiн тасымалдау ережелерi жүк жөнелтушiлердiң, тасымалдаушының және жүк алушының құқықтарын, мiндеттерi мен жауапкершiлiгiн, қауiпсiздiк, физикалық қорғау шараларын, көлiк оқиғалары мен аварияларға жол бермеу жөнiндегi келiсiлген шаралар жүйесiн, буып-түюге, таңбалауға және көлiк құралдарына қойылатын талаптарды, ықтимал авариялардың зардаптарын шектеу және жою жөнiндегi шараларды көздеуге тиiс.

18-бап. Пайдаланушы ұйымға қойылатын негiзгi талаптар

1. Пайдаланушы ұйым ядролық қондырғының, иондандырушы сәуле көзiнiң, орналастыру пунктiнiң қауiпсiздiгi үшiн, сондай-ақ ядролық материалдар мен радиоактивтi заттарды тиiстi дәрежеде пайдаланбағаны үшiн толығымен жауап бередi. Ядролық қондырғының, иондандырушы сәуле көздерiнiң, орналастыру пунктiнiң қауiпсiздiгi үшiн жауапкершiлiк аталған объектiлер басқа пайдаланушы ұйымға берiлгенге немесе жаңа лицензия алынғанға дейiн лицензияның қолданылуы тоқтатылған жағдайдың өзiнде сақталады.

2. Пайдаланушы ұйым:

атом энергиясының объектiлерiн пайдалану кезiндегi қызметтiң барлық кезеңдерiнде қауiпсiздiктi қамтамасыз етуге жететiндей қажеттi қаржыға, материалдық-техникалық және адам ресурстарына ие болуға;

атом энергиясын пайдаланатын объектiлердi пайдаланудан шығаруға, аумақты жаңғыртуға, радиоактивтi қалдықтарды көмуге, авариялық ахуалдың зардаптарын жоюға, адамдардың денсаулығы мен өмiрiне және қоршаған ортаға, сондай-ақ азаматтар мен ұйымдардың мүлкiне келтiрiлген зиянды өтеуге байланысты жұмыстарды атқаруға арналған шараларды қарастырып, оларды қаражатпен қамтамасыз етуге мiндеттi.

3. Пайдаланушы ұйым:

ядролық қондырғыны, иондандырушы сәуле көзiн және орналастыру пунктiн тек олар арналған мақсаттарға ғана пайдаланылуын;

ядролық қондырғыны, иондандырушы сәуле көзiн және орналастыру пунктiн пайдалануға берудiң, пайдаланудың және пайдаланудан шығарудың барлық кезеңдерiнде сапаны қамтамасыз ету бағдарламаларын әзiрлеу мен орындауды ұйымдастыруды және үйлестiрудi;

ядролық қондырғыда, иондандырушы сәуле көздерiнде және орналастыру пунктiнде авариялық дайындық шараларын және аварияға қарсы шараларды, сондай-ақ аталған объектiлер қызметкерлерi, халық және қоршаған орта үшiн авариялардың терiс салдарын азайту жөнiндегi шараларды әзiрлеу мен iске асыруды;

атом энергиясын пайдаланатын объектiлер қызметкерлерiнiң жеке дозаларын есепке алу және олардың өтемге құқықтарын iске асыруды;

қызметкерлердi және iссапарға жiберiлгендердi радиациялық әсер қатерiнен өз есебiнен сақтандыруды;

нормативтiк құқықтық актiлермен белгiленген өзге де өкiлеттiктi жүзеге асыруды қамтамасыз етедi.

4. Пайдаланушы ұйымының қызметкерлерi Қазақстан Республикасының Үкiметi белгiлеген тәртiппен аттестациядан өтедi.

4-тарау. Атом энергиясын пайдалану саласындағы

тауарлар мен қызметтiң экспорты мен импорты

19-бап. Атом энергиясын пайдалану саласындағы тауарлар мен қызметтiң экспорты мен импортын жүзеге асыру

Атом энергиясын пайдалану саласындағы тауарлар мен қызметтiң коммерциялық мақсатта берiлуiн, сатылуын немесе сатып алынуын немесе коммерциялық емес сипатта берiлуiн қамтитын экспорты мен импортына мемлекеттiк өкiлеттi органдар бақылау жасайды және олар Қазақстан Республикасының заңдарына, сонда-ақ Қазақстан Республикасы бекiткен халықаралық келiсiмдерге сәйкес жүзеге асырылады.

20-бап. Атом энергиясын пайдалану саласындағы тауарлар мен қызметтiң экспорты мен импортын жүзеге асыру тәртiбi

Ядролық материалдардың, технологиялардың, жабдықтар мен ядролық қондырғылардың, арнаулы ядролық емес материалдардың, иондандырушы сәуле көздерiнiң, радиоактивтi заттар мен радиоактивтi қалдықтардың экспорты мен импортын жүзеге асыру тәртiбi Қазақстан Республикасының заңдарымен белгiленедi.

5-тарау. Азаматтардың, қоғамдық бiрлестiктер мен

ұйымдардың құқықтары мен мiндеттерi

21-бап. Азаматтардың, қоғамдық бiрлестiктер мен ұйымдардың атом энергиясын пайдалану саласындағы құқықтары

Қазақстан Республикасының азаматтары, қоғамдық бiрлестiктер мен ұйымдар:

салынғалы отырған, жобаланып, салынып, пайдаланылып отырған және пайдаланудан шығарылатын атом энергиясын пайдалану объектiлерiнiң қауiпсiздiгi туралы, өздерiнiң тұратын немесе еңбек қызметiн жүзеге асыратын жерлерiндегi радиациялық жағдайға бақылау жасау туралы, сондай-ақ алынған сәуле дозасы туралы атом энергиясын пайдалану жөнiндегi мемлекеттiк өкiлеттi органдар мен бұқаралық ақпарат құралдары арқылы ақпарат алуға;

атом энергиясын пайдалану саласындағы саясатты, заң актiлерiнiң жобаларын және бағдарламаларды талқылауға қатысуға;

Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жобалық құжаттарға қоғамдық экологиялық сараптама жүргiзуге және қоршаған ортаның радиациялық жағдайына бақылау жасауға;

ядролық қондырғыларды сақтау және көму пункттерiн белгiленген тәртiппен танысу мақсатында барып көруге;

ядролық немесе радиациялық авария нәтижесiнде келтiрiлген залал мен зиянды осы аварияға жол берген пайдаланушы ұйым есебiнен өтеттiруге;

сәуле алудың нормативтiк шектiк мөлшерi артық болған жағдайда адам денсаулығына иондандырушы сәуленiң терiс әсерi үшiн және қосымша қатер факторлары үшiн заңдармен белгiленген тәртiппен пайдаланушы ұйым есебiнен өтем алуға құқылы.

22-бап. Азаматтардың, қоғамдық бiрлестiктер мен ұйымдардың атом энергиясын пайдалану саласындағы мiндеттерi

Азаматтар, қоғамдық бiрлестiктер мен ұйымдар атом энергиясын пайдалануды реттейтiн заңдарды сақтауға, атом энергиясын пайдалану саласындағы қауiпсiздiк нормалары мен ережелерiнiң талаптарын орындауға, сондай-ақ атом энергиясын пайдалану жөнiндегi ұйымдардың лауазымды адамдарының талаптарын орындауға мiндеттi.

6-тарау. Атом энергиясын пайдалану саласындағы

заңдарды бұзғаны үшiн жауапкершiлiк

23-бап. Атом энергиясын пайдалану саласындағы нормативтiк құқықтық актiлердi бұзғаны үшiн жауапкершiлiк және дауларды шешу

1. Атом энергиясын пайдалану саласындағы белгiленген нормативтердiң, стандарттар мен ережелердiң бұзылуына, авариялардың пайда болуына жағдайлар мен алғышарттар жасалуына кiнәлi азаматтар, лауазымды адамдар Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауап бередi.

2. Ақпарат беруден негiзсiз бас тартқаны үшiн, ақпаратты қасақана бұрмалағаны үшiн немесе жасырғаны үшiн, сондай-ақ атом энергиясын пайдалану мәселелерi жөнiнде жалған ақпарат таратқаны үшiн ұйымдардың, соның iшiнде қоғамдық ұйымдардың (бiрлестiктердiң) және бұқаралық ақпарат құралдарының басшылары Қазақстан Республикасының заңдарына сәйкес жауап бередi.

3. Атом энергиясын пайдалану туралы заңдарды қолдану мәселелерi жөнiндегi даулар сот тәртiбiмен қаралады.

4. Өкiлеттi мемлекеттiк органдардың шешiмiне Қазақстан Республикасының заңдарында белгiленген тәртiппен шағым берiлуi мүмкiн. Шағым беру өкiлеттi мемлекеттiк орган қабылдаған шешiмнiң қолданылуын тоқтатпайды.

24-бап. Атом энергиясының объектiлерiн тиiстi дәрежеде пайдаланбау салдарынан келтiрiлген зиянды өтеу

1. Атом энергиясының объектiлерiн тиiстi дәрежеде пайдаланбау салдарынан азаматтардың денсаулығына, сондай-ақ олардың қайтыс болуына байланысты келтiрiлген зиян зардап шегушiнiң еңбек қабiлетiн жоғалту дәрежесi, оны емдеуге, денсаулығын қалпына келтiруге, науқасқа күтiм жасауға жұмсалатын шығындар, Қазақстан Республикасының Заңдарына сәйкес тағайындалған жәрдемақылар ескерiле отырып, зиян келтiрушiнiң есебiнен толық көлемiнде өтелуге тиiс.

2. Заңды және жеке тұлғалар ұйымдар мен азаматтардың атом энергиясын тиiстi дәрежеде пайдаланбауына байланысты, мүлiктiк шығындарды және меншiк нысанына қарамастан ұйымдарға, авариялық-құтқару мен атом энергиясы объектiлерiн тиiстi дәрежеде пайдаланбау зардаптарын жоюға қатысушы жеке адамдарға жұмсалған шығындарды зиян келтiрушiлерден заңдарда белгiленген тәртiп бойынша толық өтеудi талап етуге құқылы.